MEVZUATIN İÇİNDEN
Büyük bir aile olan mali müşavirlerin sorunları daha büyük
Talha APAK
36 yıl önce, 13 Haziran 1989 tarihinde, 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu ile meslek yasasına kavuşan ruhsatlı mali müşavirlerin sayısı günümüzde 134 bin 676’ya ulaşmıştır.
Bu sayının 5 bin 564’ü Serbest Muhasebeci (SM), 124 bin 24’ü Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM) ve 5 bin 88’i Yeminli Mali Müşavir (YMM) olarak kayıtlara geçmiştir. Türkiye genelinde Avukatlardan sonra gelen en büyük meslek örgütü olan Mali Müşavirlerin sorunları ise daha büyük.
Serbest muhasebeciler (SM)
Türkiye genelinde toplamda 5 bin 564 olan SM’lerin 2 bin 128’i serbest çalışmakta olup, kalan kısmı bağımlı çalışmakta veya mesleğini icra etmemektedir. SM mesleğinin konusu; gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin, genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, defterlerini tutmak, bilanço, kar-zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri bir işyerine bağlı olmaksızın yapmaktır. Kanunun ilk dönemlerinde, geçici hükümlerle SM unvanını alanların dışında, dört yıllık fakülte mezunu olanlar kanundaki şartları taşımaları halinde SMMM unvanıyla mesleğe dahil edilmişlerdir.
Serbest muhasebeci mali müşavirler (SMMM)
Türkiye genelinde toplamda 124 bin 24 olan SMMM’lerin 57 bin 58’i serbest çalışmakta olup, kalan kısmı bağımlı çalışmakta veya mesleğini icra etmemektedir. SMMM mesleğinin konusu; gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin;
a) Genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, defterlerini tutmak, bilanço, kar-zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri,
b) Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik,
c) Yukarıdaki bentte yazılı konularda, belgelerine dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri,
bir işyerine bağlı olmaksızın yapmaktır.
Serbest muhasebeci mali müşavir olabilmek için:
a) Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilimler dallarında eğitim veren fakülte ve yüksekokullardan veya denkliği Yükseköğretim Kurumunca tasdik edilmiş yabancı yükseköğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun olmak veya diğer öğretim kurumlarından lisans seviyesinde mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından lisansüstü seviyesinde diploma almış olmak,
b) En az üç yıl staj yapmış olmak,
c) Serbest muhasebeci mali müşavirlik sınavını kazanmış olmak,
d) Serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış olmak,
şartları aranır.
Yeminli mali müşavirler (YMM)
Türkiye genelinde toplamda 5 bin 88 olan YMM’lerin 3 bin 40’ı serbest çalışmakta olup, kalan kısmı bağımlı çalışmakta veya mesleğini icra etmemektedir. YMM mesleğinin konusu; gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin;
a) Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik,
b) Yukarıdaki bentte yazılı konularda, belgelerine dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri,
bir işyerine bağlı olmaksızın yapmaktır. Yeminli mali müşavirler muhasebe ile ilgili defter tutamazlar, muhasebe bürosu açamazlar ve muhasebe bürolarına ortak olamazlar.
Yeminli mali müşavir olabilmek için:
a) En az 10 yıl serbest muhasebeci mali müşavirlik yapmış olmak,
b) Yeminli mali müşavirlik sınavını vermiş olmak,
c) Yeminli mali müşavir ruhsatını almış olmak,
şartları aranır. Kanunları uyarınca vergi inceleme yetkisini almış ve mesleki yeterlilik sınavını vermiş olanlar, yeterlilik sınavını kazandıkları tarihten itibaren açılacak yeminli mali müşavirlik sınavlarına genel hükümlere göre katılabilirler. Ancak, bunların yeminli mali müşavir ruhsatını alabilmeleri için birinci fıkranın (a) bendindeki süreyi tamamlamaları şarttır. Yeminli mali müşavirlik mesleğine kabul edilenler, görevlerine fiilen başlamadan önce, Asliye Ticaret Mahkemesinde yemin ederler.
Meslek mensuplarının sorunları
Mesleğe giriş şartlarının çok zor olduğu, Gelir İdaresi Başkanlığı’na ve vergi mükelleflerine karşı önemli görev ve sorumlulukları olan meslek mensuplarının çok sayıda sorunları bulunmakta olup, sorunlar ve beklentiler özetle aşağıdaki gibi sıralanabilir:
a) Ağır iş yükleri ve sorumluluklarına karşılık haklarının yetersizliği,
b) Vergi mevzuatının hızlı değişimi, karışıklığı, dağınıklığı, çok sayıda vergi türü ve beyannamelerin hızına yetişilememesi,c) Haksız rekabet ve ücret sorununa çözüm bulunması,
d) Belli kıdemi olanların yeşil pasaport talebi,
e) Mali tatil uygulamasının uygulanabilir olması,
f) Meslek yasasının günün koşullarına göre güncellenmesi.
Sonuç olarak; meslek mensupları, Türkiye genelinde 77 SMMM Odası ve 8 YMM Odası olmak üzere Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) çatısı altında örgütlenmişlerdir.
Mali müşavir meslek mensupları, 2025 yılında bir yandan mesleklerine kavuşmanın 36. yılını kutlarken, öte yandan üç yılda bir yapılan ve bu yıl Mayıs ve Haziran aylarında odalarının seçimli genel kurullarını yapmaktadırlar. Üst birlik olan TÜRMOB’un seçimli genel kurulu ise Ekim ayında yapılması beklenmektedir.
Görüldüğü üzere, 36 yılı geride bırakmış ve büyük bir aile olan bu meslek mensuplarının çözüm bekleyen ciddi sorunları bulunmaktadır. SMMM ve YMM meslek mensupları kamu görevlisi değillerdir; ancak, çok önemli bir kamu hizmeti vermektedirler. Bir yandan vergi mükelleflerine verdikleri hizmet, öte yandan vergi gelirlerinden dolayı hazineye (Gelir İdaresi Başkanlığı) olan katkılarına rağmen sorunlarına çözüm beklentileri devam etmektedir.(Dünya)