Sermaye Şirketlerinde Kısmi Bölünme Ve Avantajları

Sermaye şirketlerinin ana sözleşmelerinde tanımlanan ve ana faaliyet alanı olan kurulmuş veya kurulacak şirketlerin sermaye ve yönetimine katılarak bunların yatırım, finansman, organizasyon ve yönetim meselelerini toplu bir bünye içerisinde; ekonomik dalgalanmalara karşı yatırımların güvenliğini artırmak, böylece bu şirketlerin sağlıklı bir şekilde milli ekonominin gereklerine uygun olarak gelişmelerini ve devamlılıklarını teminat altına almak , bu amaca uygun ticari, sınai ve mali girişimlerde bulunması kapsamında, portföylerinde sahip oldukları gayrimenkuller veya üretim işletmelerini şirket bünyesinde oluşturulacak bir çatı şirketi altında, ayrı şekilde faaliyet göstermesine yönelik ihtiyaçlar nedeniyle sermaye şirketlerinin bölünmesine ilişkin avantajları kapsayan hem 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve hem de 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nda detaylı açıklamalara yer verilmiştir.

“Bir şirket tam veya kısmi bölünebilir.

a) Tam bölünmede, şirketin tüm malvarlığı bölümlere ayrılır ve diğer şirketlere devrolunur. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını iktisap ederler. Tam bölünüp devrolunan şirket sona erer ve unvanı ticaret sicilinden silinir.

b) Kısmi bölünmede, bir şirketin malvarlığının bir veya birden fazla bölümü diğer şirketlere devrolunur. Bölünen şirketin ortakları, devralan şirketlerin paylarını ve haklarını iktisap ederler veya bölünen şirket, devredilen malvarlığı bölümlerinin karşılığında devralan şirketlerdeki payları ve hakları elde ederek yavru şirketini oluşturur”

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 19.maddesinin (3) fıkrasında bölünme ve kısmi bölünme aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir.

a) Tam bölünme: Tam mükellef bir sermaye şirketinin tasfiyesiz olarak infisah etmek suretiyle bütün mal varlığını, alacaklarını ve borçlarını kayıtlı değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak iki veya daha fazla tam mükellef sermaye şirketine devretmesi ve karşılığında devredilen sermaye şirketinin ortaklarına devralan sermaye şirketinin sermayesini temsil eden iştirak hisseleri verilmesi, bu Kanunun uygulanmasında tam bölünme hükmündedir. Devredilen şirketin ortaklarına verilecek iştirak hisselerinin itibarî değerinin % 10’una kadarlık kısmının nakit olarak ödenmesi, işlemin bölünme sayılmasına engel değildir.

b) Kısmî bölünme: Tam mükellef bir sermaye şirketinin veya sermaye şirketi niteliğindeki bir yabancı kurumun Türkiye’deki iş yeri veya daimî temsilcisinin bilânçosunda yer alan taşınmazlar ile en az iki tam yıl süreyle elde tutulan iştirak hisseleri ya da sahip oldukları üretim veya hizmet işletmelerinin bir veya birkaçını kayıtlı değerleri üzerinden aynî sermaye olarak mevcut veya yeni kurulacak tam mükellef bir sermaye şirketine devretmesi, bu Kanunun uygulanmasında kısmî bölünme hükmündedir. Ancak, üretim veya hizmet işletmelerinin devrinde, işletme bütünlüğü korunacak şekilde faaliyetin devamı için gerekli aktif ve pasif kalemlerin tümünün devredilmesi zorunludur. Kısmî bölünmede devredilen varlıklara karşılık edinilen devralan şirket hisseleri, devreden şirkette kalabileceği gibi doğrudan bu şirketin ortaklarına da verilebilir. Taşınmaz ve iştirak hisselerinin bu bent kapsamında devrinde, devralan şirketin hisselerinin devreden şirketin ortaklarına verilmesi halinde, devredilen taşınmaz ve iştirak hisselerine ilişkin borçların da devri zorunludur.”

15 Temmuz 2023 Tarih ve 32249 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 7456 sayılı kanunun 20.maddesi ile 01.01.2024 tarihinden itibaren yukarıda belirtilen taşınmaz ve iştirak hisselerinin kısmi bölünmeye tabi olmayacağı belirtilmiştir.

“MADDE 20- 5520 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinin üçüncü fıkrasının (b) bendinin birinci cümlesinde yer alan “taşınmazlar ile” ibaresi “ve” şeklinde, dördüncü cümlesinde yer alan “Taşınmaz ve iştirak” ibaresi “İştirak” şeklinde değiştirilmiş ve “taşınmaz ve” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.

Yürürlük Tarihi : e) 20 nci maddesi 1/1/2024 tarihinde,”

1. Örneğin kayıtlı değeri 1.000.000 TL ve gerçek değeri 2.000.000 TL olan bir taşınmazın kısmi bölünme kapsamında tam mükellef bir sermaye şirketine ayni sermaye olarak konulması durumunda kayıtlı değer üzerinden işletmeden çıkış yapılacağından bir kar hesaplanmayacaktır.

2. Ayrıca Kanunun ön gördüğü şekilde yapılan Kısmi Bölünme;

-Katma değer vergisi kanunun 17/4-c bendi uyarınca Katma Değer Vergisinden,

-Damga Vergisi  Kanununun  istisna  edilen  kağıtları  düzenleyen  (2)  sayılı tablosunun “Ticari ve Medeni işlerle ilgili kağıtlar” başlığını taşıyan IV-17’inci maddesine göre Damga Vergisinden,

-Harçlar   Kanunu’nun   123’üncü    maddesi   gereğince harçlardan istisna edilmiştir.

3. İştirak kazançları istisnası

Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, iştirak kazançları istisnası düzenlenmiştir. Buna göre kurumların;

1) Tam mükellefiyete tabi başka bir kurumun sermayesine katılımlarından elde ettikleri kazançlar, Kurumlar Vergisi Kanununun yayım tarihinden sonra gerçekleşen satış işlemlerinde istisna uygulaması Kurumlar Vergisi Kanununun yayım tarihi olan 21/6/2006 tarihinden sonra gerçekleşecek taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile kurucu senetleri ve intifa senetlerinin satışlarında doğan kazançlara anılan Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde yer alan hükümler uygulanacaktır. Buna göre, bentte yer alan şartlar dahilinde elde edilen kazançların %75’i istisna kazanç olarak dikkate alınacak olup kalan kısım ise vergilendirilecektir.

4. Taşınmaz ve iştirak satış işlemlerinde istisna uygulaması

Kurumlar Vergisi Kanununun yayım tarihi olan 21/6/2006 tarihinden sonra gerçekleşecek taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile kurucu senetleri ve intifa senetlerinin satışlarında doğan kazançlara anılan Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde yer alan hükümler uygulanacaktır. Buna göre, bentte yer alan şartlar dahilinde elde edilen kazançların %75’i istisna kazanç olarak dikkate alınacak olup kalan kısım ise vergilendirilecektir.

Sermaye şirketlerinde bölünmenin gerçekleşmesi için birtakım prosedürler ve usul işlemleri yapılır. Bu işlemler çoğunlukla şirketi ve pay sahiplerini koruma amacına hizmet eder.

1.Bölünme Sözleşmesi ve Bölünme Planı: Bir şirketin bölünme yoluyla mal varlığının belirli bölümlerini mevcut başka şirketlere devretmesi halinde bir sözleşme hazırlanması gerekir. Bu sözleşmeyi hazırlama işlemi bölünme işlemine katılan şirketlerin yönetim organları tarafından gerçekleştirilir.

Şirketin bölünme yoluyla mal varlığının belirli bölümlerini yeni kurulacak bir şirkete devretmesi durumunda ise sözleşme değil bölünme planı düzenlenir. Bu plan yine yönetim organları tarafından hazırlanır. Bölünme sözleşmeleri ve bölünme planlarının içeriğine ilişkin düzenleme TTK madde 167’de bulunur.

2.Bölünme Raporu: Bölünme işlemine ilişkin tüm işlemler hakkında ortaklara ve diğer tüm ilgili organlara bilgi vermesi amacıyla yönetim organı tarafından hazırlanan rapora bölünme raporu denir. 

Bölünmenin neden yapıldığı ve sonuçları, yönetim organları tarafından hazırlanan bölünme sözleşmesi veya planı, bölünmenin ve bölünmeye dahil olan şirketlerin alacaklılarının bu durumdan nasıl etkilendiğine ilişkin bilgiler raporda yer alacak hususlara örnek verilebilir.

“4.11.2012 tarih ve 28457 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan '“Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" hükümlerine göre Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletme ölçütünü karşıladığı SMMM veya YMM raporu ile tespit edilen şirketler, tüm ortakların onaylaması halinde, söz konusu raporu ve müşavirin faaliyet belgesini ibraz koşulu ile bölünme raporunun düzenlenmesinden vazgeçebilir.”

3.İnceleme: Bölünmeye dahil olan her şirket, bölünme sözleşmesini yönetim kurulunun imzalamasının ardından genel kurul onayı almak için toplantı yapılmasından önceki 2 aylık sürede bölünme sözleşmesi, raporu, bölünme planı gibi ilgili tüm diğer hususları bölünme işlemine katılan şirket ortaklarına sunmakla yükümlüdür. Bölünmeye katılacak şirketler tüm bu hususları şirketin internet sitelerinde de yayınlar.

4.Bölünme Kararı: Bölünme işlemine dahil olan şirketlerin yönetim organları, hazırladıkları ve ilgililere inceleme imkanı sundukları bölünme sözleşmesi ve planını genel kurula sunar. Genel kurulda bölünme kararı alınması için aranan toplantı nisabı esas veya çıkarılmış sermayenin çoğunluğudur. Bu şekilde toplanan genel kurulda karar alınabilmesi için toplantıda bulunanların dörtte üçünün onayı gerekir. 

5.Alacaklıların Korunması: Bölünme işlemleri sırasında alacaklıların zarara uğramaması için kanunda birtakım düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan düzenlemeye göre bölünmeye dahil olan şirketlerin alacaklılarının, alacağını bildirmesi ve teminat verilmesine yönelik istemde bulunmaları için üç defa 7 gün aralıklarla Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan yapılır.

6.Tescil ve İlan: Genel kurulun bölünme kararı alması ile bölünme işlemleri sona ermez. Bölünme işlemlerinin tamamen sonlanması ve bölünmenin hukuki anlamda geçerlilik kazanması genel kurulun aldığı bölünme kararının yönetim organları tarafından tescili ile olur. 

Kısmi bölünme durumu söz konusu olduğunda mal varlığının bir kısmını devreden şirket sermaye azaltımı yoluna gitmek istiyorsa bunun gerçekleştirilmesi için yapılacak esas sözleşme değişikliği de tescil edilmelidir. Tam bölünme durumunda ise genel kurul kararının tescil edilmesi ile tüm mal varlığını devreden şirket sona erer.

Yazımızda sermaye şirketlerinin bölünme ile ilgili olarak genel bilgiler aktarıldı. Şirketlerde bölünme, birçok fayda sağlayan ve önemli teknik ayrıntılar içeren bir konudur. Bölünmenin gerçekleşmesi için yapılacak işlemlerin usule uygun yapılması gerekmektedir.

15.07.2023 tarihinde yasalaşan 7456 sayılı Kanun’un 20. maddesi gereğince birçok şirketin aktifinde kayıtlı bulunan taşınmazların kısmi bölünme yolu ile devri, 01.01.2024 tarihinden itibaren sona erdirilmiş bulunmaktadır. Bu sebeple, aktifinde bulunan taşınmazını kısmi bölünme suretiyle devretmek isteyen şirketlerin kısmi bölünme işlemlerinde; alacaklılara ve ortaklara inceleme hakkı ilanlarının Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde yayımlanarak alacaklıların alacaklarının korunması bakımından 3 aylık bekleme süresi; ortaklara inceleme hakkı kullandırılması bakımından ise KOBİ statüsünde olmayan şirketler için 2 aylık bekleme süreleri bulunduğunu önemle belirterek, söz konusu kısmi bölünme işlemlerinin, yukarıda sayılan mevcut durumdaki vergisel avantajlar gereği, 01.01.2024 tarihinden önce tamamlanması gerektiği kanaatindeyiz.İstanbul,01.10.2023